Sử dụng cây rẻ quạt để điều trị bệnh viêm thanh quản là một trong những phương pháp đông y hay dùng, điểm đặc biệt của phương pháp này là điều trị bệnh trạng từ gốc .
Bình thường, thanh quản được lót bởi lớp niêm mạc ẩm có tác dụng bảo vệ tránh các kích thích từ môi trường bên ngoài và tác động cơ học (phát âm) từ bên trong. Khi thanh quản được bảo vệ, nâng đỡ, các chức năng hô hấp, phát âm diễn ra một cách thuận lợi. Nhưng khi niêm mạc bị sưng, phù nề do va chạm dây thanh từ việc nói quá nhiều hoặc bị kích ứng bởi vi khuẩn, virus, hóa chất, khói bụi… người bệnh sẽ bị viêm thanh quản.
Theo các chuyên gia, viêm thanh quản được định nghĩa là viêm của hộp thoại hoặc thanh quản, dẫn đến những thay đổi giọng nói. Ví dụ, sự khản giọng hoặc mất hoàn toàn giọng nói. Các triệu chứng khác có thể kèm theo của bệnh viêm thanh quản bao gồm: Sổ mũi, đau họng, nghẹt mũi, hắt xì, sốt, ho, mất giọng, khó nói…
Cây rẻ quạt có tên khoa học là Belamcanda chinensis, thuộc cây thảo, thân rễ, mọc bò, phân nhánh, sống nhiều năm, cao từ 0,5 đến 1m. Cây có thân ngắn, bao bọc bởi những bẹ lá. Lá rẻ quạt hình dải, rộng 2cm, dài 30cm, gân song song, hai mặt nhẵn, toàn bộ lá xếp thành một mặt phẳng và xòe ra như cái quạt. Cụm hoa phân nhánh, hoa có cuống dài, màu vàng cam điểm những đốm tía. Quả nang hình trứng, nhiều hạt. Bộ phận dùng là thân rễ, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô. Khi dùng thái phiến.
Trong thí nghiệm invitro cao cồn thân rễ rẻ quạt có tác dụng ức chế các chủng vi khuẩn gây bệnh viêm họng như tụ cầu, phế cầu, liên cầu, Bacillus subtilis; có tác dụng yếu đối với các chủng như: tụ cầu vàng, Enterococcus. Lá rẻ quạt cũng có tác dụng ức chế vi khuẩn nhưng yếu hơn. Thân rễ có tác dụng chống viêm và có độc tính thấp, đồng thời có tác dụng chống co thắt, và lợi tiểu nhẹ giúp làm giảm các triệu chứng viêm của viêm họng, viêm thanh quản.
Flavonoid toàn phần của rẻ quạt (xạ can) có tác dụng ức chế hoạt tính của men polyphenoloxydase huyết thanh người invitro, đây là một loại men trong người sẽ tăng rõ rệt trong các bệnh nhiễm khuẩn, viêm cấp hay mạn như viêm họng cấp, viêm thanh quản mạn, khó nói….
Nghiên cứu sàng lọc trên cao nước thân rễ rẻ quạt cho thấy, chất belamcandaquinon A, tectorigenin, tectoridin phân lập từ hạt xạ can có hoạt tính ức chế đặc hiệu COX là enzym quan trọng trong phản ứng viêm , belamcandol A và ardisianon A được chứng minh là có tác dụng ức chế đặc hiệu 5- lipoxygenase, enzym quan trọng trong phản ứng viêm. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nước sắc rẻ quạt (xạ can) không gây độc cho cơ thể.
Rẻ quạt (xạ can) được coi là một vị thuốc quý chữa các bệnh về họng, viêm thanh quản, viêm amidan có mủ, ho nhiều đờm. Cách dùng là mỗi ngày lấy 10-20g thân rễ tươi rửa sạch nhúng qua nước sôi, giã nát với vài hạt muối, vắt nước ngậm hoặc nuốt dần. Một cách khác là dùng 3 - 6g dưới dạng thuốc sắc hoặc bột làm viên ngậm uống hoặc bạn có thể chế biến theo 1 trong các cách sau đây:
Ngày nay, để thuận tiện hơn cho người bệnh viêm thanh quản, các nhà khoa học đã kết hợp rẻ quạt và các loại thảo dược khác để tạo ra sản phẩm Tiêu Khiết Thanh chữa viêm thanh quản. Với thành phần chính là rẻ quạt, giúp thanh nhiệt, giải độc, tiêu đờm; kết hợp với một số dược liệu khác như: bán biên liên, bồ công anh, sói rừng nên có tác dụng giảm triệu chứng sốt, đau họng và đặc biệt hữu dụng đối với các trường hợp bị khản tiếng, mất tiếng, tìm lại sự trong sáng của giọng nói. Theo GS.TS Trần Quốc Bình đánh giá: Tiêu Khiết Thanh giúp long đờm, giảm viêm họng, giảm sốt và khản tiếng, ngăn ngừa viêm thanh quản tiến triển nặng hơn, giảm thiểu nguy cơ phải phẫu thuật,...
Chỉ dùng từ 5 – 7g rẻ quạt tươi, bởi nếu dùng nhiều có thể gây nóng, bỏng rát trong miệng.
Khi áp dụng cách chữa tri bệnh từ cây rẻ quạt sau một thời gian bệnh không chuyển biến thì cần đến bệnh viện thăm khám và có cách điều trị phù hợp.
Trên đây là những thông tin hữu ích về cây rẻ quạt. Hi vọng qua đó bạn đọc biết thêm được những tác dụng chữa trị bệnh của loài cây này và lựa chọn được cách chữa phù hợp. Cây rẻ quạt vừa làm cảnh, vừa làm thuốc nên thiết nghĩ mỗi gia đình nên trồng vài cây trong nhà.
*Lưu ý: Hiệu quả của việc điều trị còn tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người
nói về chúng tôi
